غرشمارها چه کسانی هستند؟
با نگاهی به سالهای گذشته نه چندان دور به یاد می اوریم که در اواخر فصل بهار یا اوایل تابستان در مجاورت قنات حسین اباد واقع در مرکز روستا ، چادر ی بوسیله یک خانواده از مردمانی که در خراسان غرشمار نامیده میشوند بر پا می شد .غرشمارها در عصر زندگی کشاورزی سنتی ، مردان صنعت و صنایع به شمار می امدند . انها اهن و فلزات مستعمل را بوسیله کوره ای که ماده سوختنی ان ذغال سنگ بود تبدیل به ابزار الات مورد نیاز کشاورزان نموده و مشکل گشای مردم روستا در امر کشاورزی بودند .زنان انها نیز با فروش ابزارهایی از قبیبل قندشکن و .... که بوسیله مردانشان ساخته می شد ایام را سپری می نمودند .
صدایی که از اصابت چکش بر روی پولاد اتشین ایجاد می کردند نه تنها گوشخراش و ازاردهنده نبود بلکه( بر خلاف اهنگهایی که امروزه به نام موسیقی بر انگیزاننده روحیه پرخاشگری هستند ) تداعی گر نوای موسیقیایی بوده و ارامش را به شنونده هدیه می نمود به گونه ای که افراد در اوقات فراغت خود شاید ساعتها در کنار کوره اهنگری انها نشسته و از شنیدن صدای دستگاه دم ( بادزن) کوره اتشین و چکش اهنگری انان ازرده نمی شدند .
فرهنگ خانه به دوشی و ساده زیستی ویژگی بارز غرشمارها بود ، انها همواره در زمان حال زندگی می کردند و غم و غصه اینده را نداشتند ، صبحگاهان جز به مهیا نمودن نهار همان روز خود ، عصرگاه جز به مهیا نمودن شام خود و شامگاهان جز به فراهم نمودن صبحانه فردای خود نمی اندیشیدند و این تفکر و فرهنگ جزء لاینفک زندگی انان بود .
تا قبل از اینکه فراسوی روستای خود را دیده باشیم فکر می کردیم که شاید وجود و حضور این مردمان در روستای ما خلاصه می شود و با نگاهی به فراسوی روستا شاید حضور این مردمان را در حد شهرستان یا استان خراسان خلاصه می کردیم اما با سفری به دیگر نقاط کشور و مطالعه در احوال انها متوجه می شویم که حضور این مردمان نه تنها در کشور ایران و قاره اسیا بلکه در سراسر جهان ( با نامهای متفاوت ) مشاهده می شود . انها گر چه امروزه بعلت محدودیتهای قوانین مدنی تا اندازه ای فرهنگ خانه به دوشی خود را کنار گذاشته و ساکن جایی شده اند اما فرهنگ ساده زیستی ، زندگی در زمان حال و نداشتن غم اینده را از یاد نبرده اند به گونه ای که در این خصوص هیچ تفاوت فاحشی بین غرشماری که در ایران زندگی می کند با غرشماری که در فرانسه زندگی می کند مشاهده نمی شود .
در خصوص معنی واژه غرشمار باید گفت که این مردمان بعلت همان فرهنگ خانه به دوشی و به جهت اینکه ساکن و مقیم مکان خاصی نبودند در سرشماری های اماری نیز در شمول افراد یک ابادی یا منطقه خاص به حساب نیامده لذا از این بابت انها را بعنوان افراد غیرشمارش یا غرشمار دانسته اند .
این مردم در مناطق مختلف ایران با نامهای متفاوت شناخته می شوند . در خراسان : غرشمار یا قرشمال ، در مازندران : گودار (گدار ) ، در کرمانشاه : سوزمانی ، در استان مرکزی و همدان : فیوج ، در اذربایجان : قره چی ( قارا چی ) ، در خوزستان : کولی ، در لرستان : توشمال ، در کهگیلویه : غربتی ، در استان فارس : غربال بند ، در بلوچستان : لوری (جت ).
غرشمارها در شهرها ، جا و مکان خاصی ندارند و بصورت متفرق زندگی می کنند اما در سبزوار کوچه ای به نام کوچه غرشمارها وجود دارد که محل تجمع و اقامت انها می باشد .
ریشه اصلی زبان غرشمارها سانسکریت بوده که در گذر زمان با زبان و گویش های محلی ایران امیخته شده ولی انها در محاورات درون قومی هنوز هم از زبان اصیل خود استفاده می کنند .
اینکه اصالت این مردمان به کدامین سرزمین بر می گردد مشخص نیست اما گفته می شود که غرشمارهای ایران در حدود شانزده قرن پیش به دستور بهرام پنجم معروف به بهرام گور ( از پادشاهان سلسله ساسانی ) از سرزمین هندوستان به ایران کوچانده شدند و هدف بهرام از این کار استفاده از این مردمان در جهت شاد کردن مردم کوچه و بازار بواسطه هنر رقص و اوازی که داشته اند بوده است .
جمعیت این مردم در روسیه بالغ بر دو میلیون نفر بوده و به نام تسیگان شناخته می شوند و در گذشته رقص تسیگانها در روسیه معروف بوده اما امروزه گروه رقص و اواز انان در روسیه کمتر مشاهده می شود .
فرهنگ جغرافیائی ایران که یک قرن پیش توسط وزارت جنگ بریتانیا تهیه شده ( ترجمه کاظم خادمیان ) درباره غرشمار اینگونه نوشته است :
قرشمار ( قرشمال ):
اصطلاحی است در خراسان که برای کولی ها به کار میرود. واژهٔ قرشمار تحریف شده غیر شمار به معنی خارج از شمارش است. این مردمان به علت فرهنگ خانه‌به‌دوشی و به جهت اینکه ساکن و مقیم مکان یا شهر خاصی نبودند در سرشماری‌های آماری نیز در شمار افراد یک شهر یا منطقه خاص به حساب نیامده ازاین رو آن‌ها را به عنوان افراد غیرشمارش یا غرشمار نامیده‌اند.. مردم این ایل در تمام ایران پراکنده هستند . این گروه در بعضی از قسمتها فیوج (به عربی ) و در پاره ای از جاها غریب زاده ( اعقاب غریبان ) و در دیگر جاها قرشمار نامیده می شوند . به این افراد در بعضی از نقاط کولی و غربال بند هم می گویند زیرا غربال و الک می سازند . لغت قرشمار تحریف شده غیر شمار به معنی خارج از شمارش است .
گفته می شود حدود 12000 هزار کولی به دستور یکی از شاهان ساسانی به نام بهرام گور به ایران اورده شدند (420 میلادی ) تا به عنوان موسیقی دان و اوازه خوان مشغول به کار شوند عده ای از انها راهی کشورهای دیگر شدند در حالی که دیگران در ایران باقی ماندند .
گفته می شود تعداد انها در خراسان چندین هزار خانوار است .
تعداد کل این ایل در تمام ایران 10 هزار خانوار تخمین زده می شود .
انها به تیره های متعددی تقسیم می شوند ، هر تیره هم به کاری شهرت دارند ، اهنکار، غربال بند ، چند کاره ، دایره ساز ، دهل ساز و فال بینی از شغلهای اصلی انهاست .
تمام این ایل زیر نظر شاطر باشی شاه اداره می شود .
او مالیات انها را جمع اوری و از طریق نمایندگانش در ایالات ، که مستقل از حاکمان محلی هستند امورشان را اداره می کند .
مشاهیر کولی ( غرشمار ) به استناد یکی از سایتهای اینترنتی :
آقاجان فیوج زاده:او در سال 1307 متولد شد و در ساری زندگی می‌کند. فیوج‌زاده از استادان برجسته در اجرای قطعات مراسمی سرنای مازندران به شمار می‌آید. در حال حاضر وی تنها حافظ و راوی صحیح قطعات و تکه‌های اصیل سرنای مازندرانی است.
آگوست کروگ:دانشمند و برنده جایزه نوبل پزشکی از دانمارک که مادرش کولی بود.
آنجلو مالیکف : نوازنده زبردست سنتور در صوفیه بلغارستان به دنیا آمد. او آهنگساز، تنظیم‌کننده و رهبر ارکستر است و در زمینه موسیقی کولی‌ها، آثار بدیع و منحصر به فردی را خلق کرده است.
ابوحاتم زطی :داعی قرمطیان در کوفه در اواخر قرن سوم
ابوحنیفه نعمان بن ثابت کوفی زوطی یا زطی(متوفی 150) :مؤسس مذهب حنفی شبلی نعمانی و از شاگردان مکتب امام جعفر صادق(ع)
ابودلف:ابودلف شاعر و جهانگرد که در سده 4 هجرى قمرى میزیسته و چندى در خدمت نصربن احمد سامانى بسربرده است. وى در سال 331 به چین و هند رفته و در سالهاى 331 تا 341 در شهرهاى ایران به سیر وسیاحت پرداخته و مدتى در خدمت امیر سیستان بود. ابو دلف خود را وابسته به بنى ساسان مىدانسته که طایفه اىبودند فقیر و زندگى خود را از طریق داستانسرایى, مرثیه خوانى, معرکه گیرى و فالگیرى میگذراندند.
ابوسالمة زطی: که به درستکاری شهرت داشت در سال 35 سرکردة نگهبانان بیت المال بصره بود و پس از قتل خلیفة سوم از تحویل بیت المال به طلحه و زبیر خودداری کرد. با این حال از تسلیم بیت المال به عثمان بن حنیف انصاری والی امیرمؤمنان علیه السلام هم سرپیچی کرد و در جنگ با عبدالله بن زبیر کشته شد.
اقهوان:از خوانندگان مشهور عهد آل بویه در عراق
تیکنو آجامس: از بزرگترین فیلسوفان مکتب برگسون و شاعر پرمایه کولى
حسن پور حیدریان :دوتارنواز معروف و معلم موسیقى در نیشابور
خانم اُرگی:هارمونیه می‌نواخته واز نامبردارترین سران گروههای کولیان مطرب قجری بوده است.
خانم منوّر شیرازی:از نامبردارترین سران گروههای کولیان مطرب قجری بوده است.
دیانگو راینهاردت (Diango Reinharadt): گیتاریست کولی اهل فرانسه که موسیقی جاز می‌نوازد و سبک جدیدی را در گیتار ابداع کرده است. او به خاطر این که تارهای گیتار را فقط با سه انگشت می‌نواخت، شهرت و محبوبیت زیادی پیدا کرد.
رامیانه دراگی‌چی:نوازنده شهیر پان فلوت، اهل رومانی
رنجیت سینگ: محقق و پادشاه پنجاب از مردم جت بوده است.
روزا تایکون :خواهرکاتارینا تایکون سوئدی پژوهشگر در زمینه زندگی کولیان وازمتخصصین حرفه مدرن تراش جواهرات
ریکاردو (Ricardo):از موسیقیدانهای مشهور کولی اهل آلمان
عبدالرحمان اوزاعی(88 ـ157) :فقیه نامور ناحیة شامات و پیشوای یکی از اولین مذاهب فقهی از مردم زط بوده است.
قهوه:از خوانندگان مشهور عهد آل بویه در عراق
کاتارینا تایکون :از نویسندگان معروف کولى سوئد و پژوهشگر در زمینه زندگی کولیان
محمد ظفرالله خان: قاضی پاکستانی از مردم جت بوده است.
یوری یوناکف :پایه‌گزار و یکی از بزرگترین موسیقی‌دان‌ها در زمینه‌ی موسیقی مردمی «عروسی» در بلغارستان است.
|
منوی اصلی
نویسنده: 